جت لگ یا پرواز زدگی یکی از اصطلاحات پرواز است که به احتمال زیاد نام آن را شنیده باشید. تصور کنید یک روز را به طور کامل و بدون گذران ساعت از دست بدهید و یا برعکس یک روز کامل برایتان درست در همان روز از تقویم تکرار شود؛ این اتفاقیست که بر اثر جت لگ رخ داده و انسان را از لحاظ روانی در موقعیتی جدید قرار می‌دهد.
در این مطلب از سفرانه جت لگ و یا پرواز زدگی را به صورت کامل شرح داده و عوامل تاثیر گذار بر روی شدت آن، زمان طول کشیدن و همچنین راه‌های مقابله با آن را معرفی خواهیم کرد.
جت لگ چیست؟
در طول پرواز ممکن است مشکلات مختلفی برای افراد ایجاد شود؛ سرگیجه، سردرد، گرفتگی گوش و حالت تهوع از مشکلات رایج در طول چپروازهای مختلف است اما یکی از مشکلاتی که بیشترین دردسر را برای افرادی که می‌خواهند مسافتی طولانی را با هواپیما طی کنند؛ پرواز زدگی است.
جت لگ اختلالی موقتی است که به علت تفاوت ساعت در مبدا و مقصد به وجود آمده و موجب یک اختاال ساعتی در بدن می‌شود. فرد مبتلا به جت لگ دچار مشکلات جسمی و روحی مانند اضطراب، یبوست، اسهال، پریشانی، کم‌شدن آب بدن، سردرد، زودرنجی، حالت تهوع، سوءهاضمه، مشکل در تمرکز، عرق کردن، مشکل در هماهنگی، سرگیجه، خواب‌آلودگی در طول روز، بی‌قراری و حتی اختلال حافظه می‌شود.
مطلب مرتبط: چطور در صف فرودگاه منتظر نمانیم؟
جت لگ چگونه ایجاد می‌شود؟
موضوع مهمی که در شناسایی جت لگ اهمیت دارد مفهومی به نام منطقه زمانی است. کره‌ی زمین ۲۴ منطقه‌ی زمانی دارد که در هرکدام، یک ساعت از شبانه‌روز است. هر منطقه‌ای در قالب یک نوار به عرض تقریبی ۱۶۰۰ کیلومتر از شمال به جنوب کشیده شده است و با سفر هوایی شما در این منطقه زمانی حرکت کرده و بدن در تقلا است تا خود را با برنامه زمانی جدید سازگار کند.
این تقلای بدن موجب بروز جت لگ شده و می‌تواند عئپوامل ذکر شده را پدید بیاورد. این موضوع به غده هیپوتالاموس بدن ارتباط داشته که این بخش مانند یک ساعت زنگ دار وظیفه یادآوری و زمان بندی فعالیت‌های بدن مانند گرسنگی، خواب و غیره را بر عهده داشته و با بروز جت لگ این غده با عدم مطابقت ساعت روبرو شده و نمی‌تواند هماهنگ سازی وظایف خود را بر اساس ساعت جدید انجام دهد و یا فعالیت‌های را آغاز کند که در ساعت روتین بدن نبوده و فرد در نهایت دچار پرواز زدگی می‌شود.
عوامل تاثیرگذار بر روی شدت جت لگ
همانطور که گفته شد جت لگ و یا پرواز زدگی بر اثر اختلال غده هیپوتالاموس و عدم هماهنگی آن با ساعت جدید بدن و منطقه زمانی بروز می‌کند. در این بین عوامل مختلفی نیز ممکن است بر روی شدت پرواز زدگی نیز تاثیر داشته و میزان آن را با توجه به موقعیت‌ها و شرایط گوناگون متفاوت کند.
یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار بر روی شدت جت لگ، مسیر سفر است. به طور مثال مسافرانی که مسیر سفرشان از شمال به جنوب کره زمین و یا بالعکس است عمدتا کمتر دچار جت لگ می‌شوند؛ زیرا زمان روز همیشه مانند زمان جایی است که پرواز آغاز شده است. این اتفاق برای مسافرانی که به سمت شرق کره زمین در پرواز هستند حادتر بوده چون در طول سفر خود در حال از دست دادن زمان هستند.
با توجه به این شرایط در ادامه به بررسی دیگر موقعیت‌های تاثیرگذار بر روی شدت جت لگ خواهیم پرداخت.
- سفر در سه منطقه زمانی یا بیشتر: با سفر در دو منطقه زمانی می‌توان از بروز جت لگ جلوگیری کرد اما اگر سفر شما در بیش از سه منطقه زمانی صورت بگیرد؛ ممکن است منجر به بروز نشانه‌های بیشتری از جت لگ بشود.
- پرواز به کشورهای شرقی: با پرواز به سمت حوزه‌های شرقی مسافران زمان را از دست داده و انگار چندین ساعت را بدون تجربه کردن آن از روی ساعت رد می‌کنند. چنین وضعیتی در سفر به غرب برعکس بوده و مسافر زمان بیشتری را به دست می‌آورد.
- سن مسافر: با بالا رفتن سن بروز علایم جت لگ در افراد بیشتر بوده و بهتر است قبل از سفر هوایی با پزشک مشورت شود.
- مشکلات قبلی: مشکلاتی مانند عدم خواب کافی، سردرد و استرس قبل از پرواز می‌تواند اثر بیشتری بر روی مشکلات پرواز زدگی داشته باشد.
- شرایط در طول پرواز: یک نواختی پرواز، عدم حرکت، صندلی تنگ، غذای هواپیما، ارتفاع و فشار داخل کابین، همگی ممکن است بر نشانه‌های جت لگ تأثیر بگذارند.
- مصرف دارو یا الکل: بسیاری از داروها و الکل تاثیر بسیاری بر روی ایجاد جت لگ دارد.
راهکارهایی برای مقابله با جت لگ
برای هر مشکلی راه حلی مشخص وجود دارد که می‌توان در صورت بروز آن از این راهکارها استفاده کرد. در ادامه 6راهکار مناسب برای رفع عوارض جت لگ و یا پرواز زدگی را برای افراد مختلف بیان خواهیم کرد.
مطلب مرتبط: جا ماندن از پرواز | نکات ضروری که به شما کمک خواهد کرد
به برنامه ریزی غذایی خود اهمیت بدهید
غذایی که قبل از پرواز و در طول آن مصرف می‌کنید اهیمتی بسیاری در ایجاد جت لگ خواهد داشت. در این موضوع رژیمی مناسب به نام رژیم جت لگ وجو دارد ک با الگو گرفتن از روی آن می‌توان عوارض این موضوع را کمتر کرد. این رژیم ترکیبی از غذا خوردن و روزه و گرسنگی برای سه روز پیش از پرواز طولانی بوده که البته ممکن است برای تمامی افراد کارآمد نباشد.
توجه داشته باشید نکته‌ای که در این باره برای تمامی مسافران کارآمد است؛ مصرف مداوم آب، نوشیدن به اندازه و ترجیحا کم قهوه و سایر مایعات کافئین دار و خورد غذاهایی با فیبر بالا و سبک بهترین رژیم غذایی در پروازهای طولانی است.
در هواپیما تحرک داشته باشید
در طول پرواز با بدنتان مهربان باشید و هرگز ساعات طولانی را در جای خود ننشینید. بهتر است هر چند وقت یکبار از جای خو پاشده و در طول راهرو هواپیما بدون ایجاد مزاحمت برای مهمانداران و سایر مسافران قدم بزنید.
لباس راحت بپوشید
پوشیدن لباس راحت در موقعیتی که چندین ساعت در فضایی مانند هواپیما کمک بسیاری به حس راحتی و آرامش در طول پرواز و پس از آن می‌کند. همچنین پیشنهاد می‌شود به آب و هوای مقصد نیز توجه داشته و بر اساس آن لباس خود را انتخاب کنید.
از دارو مناسب استفاده کنید
یکی از راه‌های متداول برای جلوگیری از جت لگ استفاده از داروهای خواب آور است. داروهایی که برای پرواززدگی استفاده می‌شود متناسب با این موضوع در نظر گرفته شده و پیشنهاد می‌شود از هر نوع دارویی استفاده نکرد. بهتر است قبل از استفاده از دارو با دکترتان مشورت کرده و داروی مناسب را دریافت کرد.
برنامه زمانی خود را هماهنگ کنید
کارآمدترین راه حل برای جلوگیری از جت لگ تنظیم برنامه زمانی خود بر اساس مسافت پرواز، زمان آن و ساعت رسمی کشور مقصد است. اما برای انجام این کار چه اقداماتی را باید در نظر گرفت؟ تصور کنید اگر پروازتان ساعت 12 ظهر می‌نشیند، قبل از پرواز به جای وعده ناهار و یا شام صبحانه بخورید و یا در طول روز با راه‌رفتن و نشستن در کافه‌های روباز، بدنتان را در معرض نور خورشید قرار دهید.
همچنین می‌توانید برنامه روزانه خود را بر اساس ساعت کشور مقصد تعیین کرده تا بدنتان با شرایط جدید مطابقت پیدا کند و دچار شوک ناگهانی نشود. در این زمینه ماشین‌حساب‌های آنلاینی برای محاسبه‌ی جت لگ وجود دارند که می‌توانند در تشخیص مقدار و زمان تنظیم برنامه‌ی خواب پیش از سفر کمک‌تان کنند.
مطلب مرتبط: مراحل سوار شدن به هواپیما در پروازهای داخلی و خارجی
از اپلیکیشن جت لگ استفاده کنید
برای تنظیم برنامه زمانی سفر و همچنین بهبود شرایط در طول سفرهای طولانی اپلیکیشن‌های مختلفی طراحی شده است. شما می‌توانید اطلاعات پروازتان را در نرم‌افزار‌هایی مثل Jet Lag Rooster یا Entrain وارد کرده تا به شما پیشنهاداتی را برای برنامه خواب، غذا خوردن یا حتی مصرف ملاتونین در جهت مبارزه با جت لگ ارائه کنند.
پرواز زدگی شرایط دشواری است که هیچ فردی علاقه به تجربه آن ندارد. این موقعیت در بیشتر پروازهای طولاانی اتفاق افتاده و تنهای راه حل مقابله با آن انجام چندین راهکار قبل و در طول پرواز است. اگر شما هم تجربه‌ای در مورد جت‌لگ داشته اید آن را با ما در میان بگذارید.
