گنبد سلطانیه زنجان یکی از زیباترین بناهای تاریخی در شهر سلطانیه قرار دارد. این گنبد باشکوه با معماری فوق‌العاده زیبا و منحصر به‌فرد توسط سلطان محمد خدابنده و در دشت سرسبز سلطانیه در سال 703 هجری قمری ساخته و احداث شد.
گنبد سلطانیه زنجان با ورود مغول‌ها و در طول 10 سال با آجر و کاشی در دوره ایلخانیان ساخته و بنا شده است. از دیگر نام‌های گنبد سلطانیه که به آن مشهور است می‌توان به گنبد الجایتو نیز اشاره کرد.
مطلب مرتبط: جاهای دیدنی زنجان | آشنایی با اماکن گردشگری یک شهر از دوران ساسانیان
تاریخچه گنبد سلطانیه
با ورود مغولان به ایران و استقرار آن‌ها در کشور ما، سبک جدیدی در هنر و معماری این سرزمین پدید آمد که به هنر دوره ایلخانی مشهور است. گنبد سلطانیه زنجان از جمله مهترین بناهای تاریخی به‌جا مانده از این دوره است. این بنای تاریخی بین سال‌های 1302 تا 1312 میلادی و به دستور اولجایتو یا سلطان محمد خدابنده ساخته شد.
شهر سلطانیه و دشت وسیع و سرسبز آن به دلیل وجود چراگاه‌های عالی برای نگهداری و پرورش اسب توسط این قوم، برای اقامت انتخاب شد. گنبد سلطانیه در مرکز این دشت و با چشم‌انداز فوق‌العاده همراه با افق بینهایت قرار گرفته است.
معماری و تزئینات به کار رفته در گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه یا گنبد الجایتو تلفیقی از معماری ایرانی و اسلامی است که رگه‌هایی از هنر مغولان را در خود دارد. این بنای با شکوه با آجر و کاشی به طول 49 متر به گونه‌ای ساخته شده که تقریبا از تمامی نقاط شهر به‌وضوح دیده می‌شود.
گنبد سلطانیه در دو نوبت تزئین و طراحی شده که در دوره اول با آجر و کاشی‌های آبی همراه با آیات قرآنی و در دوره دوم با گچبری‌های باشکوه تزئین شده است. اولین گنبد آجری جهان به‌‌عنوان قدیمی‌ترین گنبد دوپوش است که بر روی اضلاع یک بنای هشت ضلعی سوار شده چنانچه ترکیب بینظیری از معماری ایرانی اسلامی را نمایان می‌کند.
داخل اتاق‌های بالاو رواق‌ها با گچبری و آجرهای رنگارنگ تزئین شده و خطوط به کار رفته در حاشیه طاق‌های آن با خط جلی است. تزئینات و نحوه ساخت این گنبد به گونه‌ای است که نقطه عطفی در معماری ایرانی و جهان به‌شمار می‌رود.
مطلب مرتبط: کعبه زرتشت کجاست؟ | رمزگشایی این بنای مرموز
حقایق جالب درمورد گنبد الجایتو
گنبد سلطانیه با توجه به شگفتی و شکوه مثال زدنی که دارد در طی سالیان همواره حقایق جالب و جذابی نیز حول محور خود داشته است. از جمله مهمترین حقیقت موجود درباره این گنبد این است که اولین گنبد بزرگ آجری جهان است به‌گونه‌ای که گنبد کلیسای سانتا سوفیا رم و ایاصوفیه ترکیه به ترتیب پس از آن قرار می‌گیرند.
در داستان‌ها و روایت‌های بسیاری نیز آمده که پادشاه ایلخانیان پس از مسلمان شدن نام خود را از الجایتو به سلطان محمد خدابنده تغییر داد.
پس از ساخت بنای گنبد سلطانیه به دلیل علاقه و عشق فراوانش به حضرت علی، سردابه آن را برای قرار دادن پیکر این امام و خود احداث کرد. در نهایت علمای شیعه او را از نبش قبر امام اول شیعیان منع کرده و به مکانی برای دفن خود شاه تقلیل‌اش دادند.
مطلب مرتبط: آتشکده یزد؛ آتش 1500 ساله به همراه آدرس و عکس
نحوه دسترسی و ساعت بازدید از این بنای باشکوه
برای دسترسی به این بنای فاخر ابتدا باید به شهر سلطانیه در استان زنجان بروید. سلطانیه در 44 کیلومتری شهر زنجان و 295 کیلومتری از تهران قرار گرفته است. این گنبد در مرکز شهر سلطانیه قرار گرفته و با ارتفاع بسیار زیادی که دارد تقریبا از همه نقاط شهر قابل مشاهده است. ساعت بازدید از این بنای تاریخی هر روز بغیر از ایام تعطیل از ساعت 10 صبح الی 17 عصر است.
گنبد سلطانیه زنجان شامل سه بخش ورودی، تربت خانه و سردابه است. شما تنها از قسمت‌های سردابه، ورودی و ایوان‌های زیر گنبد می‌توانید بازدید داشته باشید. این بنای باشکوه در یک محوطه گسترده با فضای سبز و بازمانده‌های محوطه تاریخی تشکیل شده که با قرار گرفتن در ایوان‌های زیر گنبد آن نمای بینظیری را تماشا خواهید کرد.
