در این مقاله از سفرانه قصد داریم به معرفی رشته کوه زاگرس، یکی از رشته کوه‌های مهم و گسترده فلات ایران بپردازیم. این محدوده به همراه رشته کوه البرز دومین رشته کوه موجود در کشور است که از دریاچه وان در جنوب شرقی ترکیه آغاز شده و پس از عبور از استان‌های غربی کشور تا جنوب شرقی ادامه پیدا می‌کند.
رشته کوه زاگرس با توجه به گستردگی و پوشش گیاهی متنوع و همچنین وجود قله‌های مرتفع با دره‌های عمیق از رودهای پر آب برخوردار است و یکی از مهمترین مناطق کشور در حوزه‌های مختلف زیست محیطی به‌شمار می‌رود. این رشته کوه بخش بزرگی از شمال‌غربی تا جنوب‌شرقی ایران را با بیش از 240، رشته کوه، دشت، دره، جنگل، رود، شهر، بخش و روستا تشکیل می‌دهد که در ادامه به معرفی چند نمونه از مهمترین آن‌ها می‌پردازیم.
علت نام گذاری رشته کوه زاگرس
استفاده و به کار بردن واژه زاگرس یا زاگروس به بیش از هشت دهه و اواخر دوره قاجار می‌رسد. قدیمی‌ترین و کهن‌ترین نامی که از رشته کوه زاگرس وجود دارد در اوستا و با عنوان اسپروچ یا اسپروز است. با توجه به این اطلاعات می‌توان گفت ریشه این اسم اوستایی بوده و به دوران ایران کهن باز‌می‌گردد. شاید جالب باشد بدانید که در زبان اوستایی «زاگر» به معنای کوه بزرگ است، پس نام‌گذاری این منطقه با وجود قلل بلند و سربه فلک کشیده با نام زاگروس چندان دور از ذهن نیست و نخواهد بود.
نخستین بار حسن پیرنیا از واژه زاگرس در حاشیه صفحه کتاب خود با نام « تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان» استفاده کرده بود که اروپاییان بخصوص یونانیان از این نام برای اشاره به این قسمت از فلات ایران بهره بردند. پس از این واژه زاگرس وارد زبان فارسی شد و برای اشاره به این رشته کوه غربی کشور در نقشه‌های ایران مورد استفاده قرار گرفت.
موقعیت جغرافیایی رشته کوه زاگرس
همانطور که به آن اشاره شد این رشته کوه در ایران از شمال‌غرب آغاز شده و تا جنوب‌شرقی کشور امتداد دارد. این رشته کوه با توجه به گستردگی که دارد علاوه بر ایران کشورهایی مانند: ترکیه، عراق و سوریه را نیز در برمیگیرد.
با توجه به نقشه این رشته کوه در فلات ایران، از استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و همدان در شمال‌غرب آغاز شده و در استان‌های مرکزی، لرستان، اصفهان، فارس، ایلام، کرمانشاه، کهگیلویه و بویر احمد، چهار محال بختیاری، و خوزستان امتداد یافته و در نهایت در شهرهای جنوبی مانند: بوشهر، هرمزگان و کرمان به انتهای چین خوردگی خود می‌رسد.
مطلب مرتبط: نقشه ایران 1402 + نقشه مرزها، راه ها و مسیر ریلی
مهمترین و بلندترین قله ها
بلندترین بخش‌های زاگرس براساس زمین شناسی ایران بخش شمال‌شرقی این رشته کوه است که در واقع دیواره‌ای از کوه‌های مرتفع را تشکیل می‌دهد. این بخش با ارتفاع و بارش بالای برف و باران سالیانه از مرتفع‌ترین بخش‌های فلات ایران به‌شمار می‌رود . از جمله مرتفع‌ترین قله‌های زاگرس که در حدود 4000 متر ارتفاع دارند می‌توان به قلل زیر اشاره کرد:
- دنا 4409
- زردکوه 4221
- اشترانکوه 4100
- قالی کوه 4055
- کوه بل 4050
- شاهان کوه 4040
مهمترین رودها
فلات ایران در بخش رشته کوه زاگرس با توجه به اینکه همواره از ریزش‌های سالانه خوبی برخوردار است دارای رودهای مهم و دائمی بسیار زیادی نیز است. رودهایی که بیشترین ذخایر آب کشور را تشکیل داده و به آب‌های بین‌المللی راه دارند. در ادامه چند نمونه از مهمترین رودهای رشته کوه زاگرس اشاره خواهیم کرد:
- کارون
- زاینده رود
- کرخه
- الوند رود
- هلیل رود
مطلب مرتبط: رودهای ایران | آشنایی بیشتر با مهمترین شریان های آبی کشور
- قزل اوزن
- زرینه رود
- سیوند
- دز
- بهمنشیر
پوشش گیاهی و جانوری رشته کوه زاگرس
بخش عمده پوشش گیاهی این منطقه را درختان بلوط تشکیل می‌دهند این در حالی است که پهنه رویشی زاگرس وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران است. این رشته کوه در قسمت شمال‌غربی دارای گیاهان مناطق سردسیری و در قسمت جنوب‌شرقی دارای گیاهان مناطق گرمسیری است.
از جمله دیگر پوشش گیاهی مهم در این منطقه می‌توان به لاله واژگون اشاره کرد که از جمله گونه‌های گیاهی بسیار خاص و کمیاب در ایران به‌شمار می‌رود. بغیر از بلوط که غالب درخت‌های این منطقه را تشکیل می‌دهد، درخت‌هایی که در این قسمت از فلات ایران وجود دارند عبارتند از:
- افرا
- کیکم
- بنه
- زبان گنجشک
- گلابی وحشی
- ولیک
- ارغوان
- انواع بادام
جنگل‌های این منطقه در 9 استان استان به‌صورت پراکنده قرار دارند که این استان‌ها عبارتند از:
- آذربایجان غربی
- کردستان
- کرمانشاه
- ایلام
مطلب مرتبط: مقاصد سفرهای تابستانی | سفر به خنک ترین بخش های ایران
- لرستان
- چهارمحال بختیاری
- کهکیلویه و بویر احمد
- خوزستان
- فارس
این رشته کوه بسیار زیبا و گسترده علاوه بر پوشش گیاهی متنوع، زیستگاه گونه‌های جانوری مانند: گوزن زرد، سنجاب ایرانی، قوچ، خرس قهوه‌ای، کَل، گراز، عقاب طلایی و پاژن است.
فلات ایران، سرزمین وسیعی است که حتی بخش‌هایی از افغانستان، قفقاز و بلوچستان را نیز شامل می‌شود. این فلات در داخل مرزهای ایران از رشته‌کوه‌های زاگرس در شمال‌غربی آغاز شده و تا رشته کوه سلیمان در شرق کشور امتداد می‌یابد. رشته کوه زاگرس بخش بسیار گسترده‌ای از سرزمین ما ایران را شامل می‌شود که گنجینه بسیار مهم و با ارزشی از زیست جانوری و گیاهی را در برمیگیرد. با توجه به نکات گفته شده و اهمیت این بخش از فلات ایران، شناخت آن برای همه بسیار مهم و یک ضرورت است.
