حمام وکیل شیراز را بیشتر بشناسیم
تا به حال در سفرانه به جاذبه‌های زیادی سر زدیم و برایتان از دیدنی‌ها و تاریخچه آنها سخن گفتیم. امروز نیز حمام وکیل شیراز را برگزیده‌ایم. حمامی‌که از بناهای مجموعه وکیل شیراز به شمار می‌رود و از گردشگران زیادی میزبانی می‌کند.
با ما باشید تا به مرور تاریخچه حمام وکیل شیراز بپردازیم و ببینیم چه بر سر این بنا گذشته است. از معماری حمام وکیل نیز برایتان می‌گوییم و تزئینات زیبایش را از نظر می‌گذرانیم. همراه ما بمانید.
البته حمام وکیل تنها یکی از ده‌ها جاذبه‌های گردشگری شیراز است که امکان بازدید از آن را دارید. اگر بخواهید در مورد دیگر دیدنی‌ها و تفریحات این شهر و اقامت در آن بدانید، می‌توانید وارد صفحه راهنمای گردشگری شیراز سفرانه شوید.
اگر هم علاقه دارید از جاذبه‌های مشهور شیراز و استان فارس دیدن کنید، سری به صفحه راهنمای گردشگری ایران در سفرانه بزنید.
-
چرا حمام وکیل یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز به حساب می‌آید؟
حمام‌های سنتی ایران در گذشته کارکردهای متفاوتی داشته‌اند و تنها محل استحمام نبوده‌اند. این حمام‌ها محلی برای تمیز شدن؛ گپ و گفت؛ استراحت؛ برگزاری مراسم حنابندان؛ حمام چله نوزاد؛ همچنین آشنایی بیشتر با دیگران محسوب می‌شدند. همین امر سبب شده تا معماران حمام‌ها تلاش کنند این مکان‌ها را به گونه‌ای بسازند که مردم، آرامش زیادی را در آن احساس کنند و به راحتی بتوانند دور هم جمع شوند.
حمام دویست و شصت ساله وکیل در اواسط دهه 1760 میلادی در غرب مسجد وکیل به دستور کریم خان زند ساخته شد. پیشرفته‌ترین اصول معماری آن زمان در ساخت این حمام به کار گرفته شد.
از جمله دلایلی که می‌توان حمام وکیل را یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز به حساب آورد، موارد زیر هستند:
- یادگاری ارزشمند از دوران زندیه است.
- نمونه بی بدیل آهک بُری و نگارگری محسوب می‌شود.
- علاوه بر زیبایی‌های بنا می‌توانید از بازدید موزه نیز لذت ببرید.
مطلب مرتبط: معرفی هتل های نزدیک بازار وکیل شیراز + لینک رزرو و تخفیف
پیشنهاد رزرو بهترین هتل‌های شیراز جهت اقامت گردشگران
حمام وکیل شیراز یکی از زیباترین مکان‌های دیدنی در شیراز است. در صورتی که هنوز به شیراز سفر نکردید، می‌توانید با استفاده از رزرو هتل‌های شیراز ، بهترین هتل‌های شهر شیراز را انتخاب نمایید.
آشنایی با حمام وکیل: یادگار ارزشمند دوران زندیه
کریم خان زند از سال 1172 تا 1193 هجری قمری بر تخت پادشاهی ایران تکیه زد و پایتختش شهر شیراز بود. او بناهای زیادی را در این شهر ساخت که به بناهای وکیل شهرت یافتند.
بناهایی مانند مسجد؛ بازار؛ حمام؛ آب انبار؛ ارگ؛ دیوانخانه؛ کوشک؛ سربازخانه؛ کاروانسرا؛ ضرابخانه؛ گمرک؛ شترخان و … که همگی در محله درب شاهزاده شیراز قرار دارند.
حمام وکیل یکی از همین بناهاست که به دلیل نقش و نگارهای کم نظیرش شهرت خاصی دارد. این حمام به یکی از دیدنی‌های مهم شهر بدل شده است. امروزه 30 مجسمه مومی نیز در این حمام وجود دارد تا سبک زندگی قدیم را به بازدیدکنندگان نشان دهند.
این بنا در غرب مسجد وکیل قرار دارد. از نظر سبک معماری و آرایه‌ها و نقوش تزئینی از حیرت‌انگیزترین سازه‌های حکومت زندیه به شمار می‌رود.
حمام وکیل با ۱۱ هزار مترمربع مساحت، ۸ هزار و ۶۶۰ متر زیربنا، ۱۲۰ متر طول و ۸۰ متر عرض از حمام‌های وسیع ایران است. نام این حمام با شماره ۹۱۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. در این حمام می‌توانید مجسمه‌هایی از مردم قدیم را ببینید و کمی بیشتر با حال و هوای آن روزها آشنا شوید.
-
تاریخچه حمام وکیل
کریم خان زند در اواسط دهه 1760 میلادی دستور احداث حمام وکیل را صادر کرد. این بنا با وسعتی بیش از 1400 متر مربع ساخته شد و هنرمندان نگاره‌های کم‌نظیری را بر روی آن پیاده کردند. پس از کریم خان پادشاهان دیگری روی کار آمدند و این حمام تغییراتی را به خود دید.
ساختمان و تزئینات حمام در دوران قاجار مورد مرمت قرار گرفت. معماران قسمت‌هایی از این ساختمان را با ساروج پوشاندند و دوباره به تزئین آن پرداختند. در دوره پهلوی و تا دوران پهلوی دوم این حمام دایر بود. بخش‌هایی از آن را به عنوان حمام نمره خصوصی و رختکن یا سربینه را به عنوان زورخانه مورد استفاده قرار می‌دادند. در همین زمان شکاف‌هایی در دیوار و سقف پدید آمد که منجر به تعطیلی حمام شد. در سال 1351 شمسی به همت اداره باستان شناسی مرمتی اساسی در آن صورت گرفت.
پس از انقلاب اسلامی‌ایران برای مدتی این حمام به عنوان رستوران و سفره خانه مورد استفاده قرار گرفت و آسیب‌هایی به آن وارد آمد. مسوولان مجددا کاربری این بنا را تغییر داده و آن را به عنوان موزه مورد بهره برداری قرار دادند. امروزه حمام وکیل با مجسمه‌هایی از مردم قدیم از علاقه‌مندان میزبانی می‌کند.
مطلب مرتبط: تخت جمشید | سفر به شکوه دوران هخامنشی در مرودشت فارس
هتل بزرگ شیراز| پیشنهاد رزرو بهترین هتل‌های شیراز جهت اقامت گردشگران
شما می‌توانید برای اقامت در شیراز و همین طور بازدید از حمام وکیل شیراز ، در هتل بزرگ شیراز اسکان یابید. در صورتی که هنوز هتل خود را رزرو نکرده‌اید، می‌توانید هم اکنون، برای رزرو هتل بزرگ شیراز ، اقدام نمایید.
بخش‌های مختلف حمام وکیل شیراز
یکی از ویژگی‌های حمام‌های قدیم این بود که آنها را تنها مکانی برای شست و شو نمی‌دانستند و کاربری‌های دیگری نیز برایشان متصور بودند. حمام مکانی برای اجتماع مردم بود. جایی برای گرد هم آمدن و برگزاری مراسمی چون جشن حمام زایمان، جشن مراسم آشنایی و خواستگاری دختران دم‌بخت، مراسم سنتی حنابندان و…
چنین کاربری‌هایی نیاز به فضایی وسیع داشت. برای همین حمام‌های قدیمی بخش‌های متعددی دارند. حمام وکیل نیز از این قاعده مستثنی نیست. قسمت‌های مختلفی همچون دو فضای اصلی سربینه و گرم‌خانه و فضاهای خدماتی متعدد را شامل می‌شود. در ادامه با این بخش‌ها آشنا می‌شویم:
-
ورودی: تدبیری برای جلوگیری از ورود سرما و خروج گرما
یکی از نکات مهم در حمام گرم بودن فضای آن است تا فرد به راحتی در آن به نظافت بپردازد. البته دچار بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی هم نشود. در حمام‌های امروزی این مساله با وسایل گرمایشی حل شده است. اما در گذشته اصول هوشمندانه معماری برای حل این مساله استفاده می‌شدند.
در حمام وکیل، ورودی کوچک است تا تبادل هوا به حداقل برسد. این ورودی با شیبی ملایم به بخشی می‌رسد که پایین تر از سطح زمین قرار دارد. پس از آن راهرویی مراجعان را به سمت رختکن هدایت می‌کند که ورودی آن به صورت زاویه‌دار ساخته شده است. این طراحی نشان از تدبیر معماران برای جلوگیری از تبادل هوا بین فضای حمام و بیرون از آن دارد.
ورودی حمام وکیل در ابتدا ساده بود؛ اما در دوران قاجار به کاشی‌کاری مزین شد. اولین جایی که در حمام به آن قدم می‌گذارید هشتی است. فضایی سرپوشیده بین کوچه و فضای داخلی بنا که در معماری سنتی رابط بین بیرون و درون ساختمان محسوب می‌شود. هشتی این حمام نیز در ابتدا وجود نداشت و آن را در دوره پهلوی ساختند. سقف این هشتی مزین به گچ‌کاری برجسته است.
-
سربینه یا رختکن
در حمام وکیل سربینه وسیع‌ترین فضای حمام به شمار می‌رود و قاعده آن هشت ضلعی منتظم است. در بخش میانی سربینه حوضی هشت ضلعی به چشم می‌خورد که جلوه زیبایی دارد. طاق رسمی‌بندی زیبا و وسیعی نیز در این بخش وجود دارد. این طاق بر هشت ستون سنگی حجاری شده قرار گرفته است و بخش میانی سربینه را می‌پوشاند.
به طور کلی ستون‌های به کار رفته در این حمام، از جنس سنگ گندمک گوگرددار هستند. بر روی آنها مقرنس‌های کم‌عمق و برجسته کار شده است. در پیرامون سربینه سکوهایی تعبیه شده‌اند که طاق‌های رسمی‌بندی بر فراز آنها خودنمایی می‌کند. چهار حوض کوچک در چهار سکوی رو به روی هم در سربینه دیده می‌شود. در جلوی هر یک از این حوض‌ها، پلکانی قرار دارد.
مراجعان قبل از رسیدن به سکوها و معمولا بعد از شست و شو، پاها را در حوض می‌گذاشتند. چرا که در دین اسلام مستحب است بعد از حمام کردن پاهایتان را در آب سرد بگذارید.
در پایین ستون‌ها و زیر سکوهای سنگی، کفش‌کن وجود دارد که فضایی برای قرار دادن کفش‌هاست. کفش کن‌ها از سنگ ساخته شده‌اند و تزئینات ساده ای دارند.
فضای سربینه اندکی پایین‌تر از سطح زمین است. چرا که مردم در آن زمان معتقد بودند هر چه به عمق نزدیک تر شوند بهتر به آب دسترسی دارند.
مراجعان حمام بعد از ورود به سربینه بر اساس پایگاه و منزلت اجتماعی خود به سکویی خاص می‌رفتند. یعنی علما و تجار، افراد حکومتی و افراد دیگر جامعه فضای مخصوص به خود را داشتند. دیوارها و طاق‌ها و تویزه‌های سربینه مزین به آهک بری‌های دوران زندیه هستند. نقوش ظریف گیاهی بر روی آنها دیده می‌شود. در دوره قاجار این تزئینات را با نقوش دیگری پوشانده بودند. در مرمت‌های اخیر موفق شده‌اند تزئینات اولیه را از زیر نقوش جدید بیرون آورند.
در کنار تزئینات دوره زندیه، نقوش مربوط به دوره قاجار نیز به چشم می‌خورد. صحنه‌هایی از داستان‌های قربانی شدن اسماعیل به دست حضرت ابراهیم؛ معراج پیامبر (ص)؛ یوسف و برادرانش؛ سلطان سنجر و پیرزن؛ شیرین و فرهاد؛ بیژن و منیژه؛ چهره امام علی (ع) و…
در این تزئین‌ها نقش‌های افسانه‌ای و داستانی در کنار نقوش گیاهی هندسی و چهره‌ها قرار گرفته‌اند. همگی این نقش‌ها از مذهب، رویاها، سنت‌ها و علایق مردم این دیار نشأت می‌گیرند.
روشنایی این بخش و سایر قسمت‌های حمام نیز از هورنور یا جام‌خانه‌هایی تامین می‌شود که در سقف تعبیه شده‌اند. جام‌خانه نوعى پنجره است که بر فراز پوشش‌هاى گنبدى شکل تعبیه می‌کردند تا نور را به صورت طبیعی تامین کنند.
هتل پارس شیراز: پیشنهاد رزرو بهترین هتل‌های شیراز جهت اقامت گردشگران
شما می‌توانید برای اقامت در شیراز و همین طور بازدید از این حمام دیدنی ، در هتل پارس شیراز اسکان یابید. در صورتی که هنوز هتل خود را رزرو نکرده‌اید، می‌توانید هم اکنون، برای رزرو هتل پارس شیراز ، اقدام نمایید.
-
میان‌در
-
حد فاصل سربینه و گرم‌خانه فضایی به نام میان‌در قرار دارد که بخش اصلی آن فضایی هشتی مانند است و به آن برزخ یا هشتی دوم می‌گویند.
این فضا طاق رسمی‌بندی دارد و تزئین‌های آهک‌بری بر سقف و دیوارهای آن به چشم می‌خورد. میان‌در به گونه ای طراحی شده که تبادل حرارت سربینه و گرم‌خانه به حداقل ممکن برسد. از سوی دیگر دید مستقیم میان این دو فضا را از بین ببرد. این راهرو پر پیچ و خم است و اجازه نمی‌دهد کسی به یک باره وارد گرما شود و یا به هنگام خروج از گرم‌خانه به یک باره با سرما برخورد کند.
-
گرم‌خانه
گرم‌خانه در واقع فضای اصلی شست و شو است. این فضا در حمام وکیل قاعده‌ای مربع دارد و کوچکتر از فضای سربینه به نظر می‌رسد. چهار ستون سنگی در بخش میانی این فضا جا خوش کرده‌اند و طاق رسمی‌بندی زیبایی بر فراز آنها استوار شده است. دو فضای غرفه مانند عمیق در دو سوی گرم‌خانه وجود دارد. هر یک از طاقی رسمی‌بندی برخوردارند و حوضی در میانشان دیده می‌شود.
کف گرم‌خانه سنگ‌فرش است. در زیر این سنگ‌فرش، دالان‌های باریکی تعبیه شده که با به جریان انداختن هوای گرم و بخار آب در آن، کف حمام را گرم می‌کردند. در ضلع شمالی گرم‌خانه، سه خزینه تعبیه شده است: خزینه مربع شکل میانی برای آب گرم بود و دو خزینه طرفین آن برای آب سرد و ولرم. از دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب خزینه در حمام استفاده می‌شده است.
در دو طرف محوطه گرم‌خانه، دو شاه نشین قرار دارد و در دو طرف خزینه نیز دو حاکم‌نشین ساخته شده که در وسط هر یک حوضی از سنگ مرمر قرار داشته است. یکی از قسمت‌هایی که در دوران پهلوی به حمام نمره تبدیل شد شاه‌نشین سمت راست گرم‌خانه بود که امروزه دیگر اثری از حوض سنگی میان آن دیده نمی‌شود.
-
فضاهای خدماتی
گلخن و انبار سوخت در پشت خزینه‌ها قرار دارد. در دو سوی بخش خزینه‌ها، دو شاه‌نشین با قاعده مستطیل شکل واقع است. در سوی شمال شرقی و خارج از حمام، گاورو قرار دارد. گاورو مسیری شیبدار در کنار چاه آب بود که در آن از نیروی گاو برای کشیدن آب از چاه استفاده می‌کردند.
در گذشته در سمت راست ورودی هشتی دوم بخشی وجود داشته که دارای دیواری ضخیم، قطور و توپر بوده است. در بالای این بخش و بر روی بام حوض آبی تعبیه کرده بودند تا آب حمام در ابتدا به آن وارد شود.
پس از تبدیل سربینه به زورخانه در دوران پهلوی این دیوار را برداشتند. سپس راهی به خیابان طالقانی باز کردند که به ورودی حمام تبدیل شد. این در امروزه مسدود شده است.
تأمین آب این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی صورت می‌گرفت که نوعی گاوچاه بود و با گاو از آن آب می‌کشیدند. در زیر خزینه آب گرم تون حمام ایجاد شده است.
تون، مجموعه راهرو، اتاقک و ظرفی مسی در کف و زیر خزینه است که به آن گلخن، تیون یا پاتیون نیز می‌گویند. در کف و مرکز خزینه ظرفی مسی به شکل گودالی کوچک وجود دارد.
در زیر این ظرف اتاقکی است که از طریق راهرویی به بیرون از حمام راه پیدا می‌کند. شخصی به اسم “تون تاب” در فواصل زمانی منظم هیزم و بوته‌ها را در تون می‌افروخت تا آب داخل خزینه گرم بماند.
دود و دم سوختن تون ابتدا از گربه‌روهای کف حمام می‌گذشت. گربه‌روها سوراخ‌های هواکش زیر کف گرم‌خانه هستند که دالان‌های مختلفی دارند.
دود و آتش پس از عبور از آنها از طریق دودکش خارج می‌شدند. گربه‌روها نقش رادیاتور را در فضای حمام داشتند و عبور دادن دود تون از گربه‌روها کف حمام را گرم می‌کرد.
هتل چمران شیراز: پیشنهاد رزرو بهترین هتل‌های شیراز جهت اقامت گردشگران
شما می‌توانید برای اقامت در شیراز و همین‌طور بازدید از این حمام زیبا، در هتل چمران شیراز اسکان یابید. در صورتی که هنوز هتل خود را رزرو نکرده‌اید، می‌توانید هم اکنون، برای رزرو هتل چمران شیراز ، اقدام نمایید.
-
راه دسترسی به حمام وکیل شیراز
آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان طالقانی
برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی‌می‌توانید سوار مترو شوید و با پیاده شدن در ایستگاه زندیه و حدود 10 دقیقه پیاده‌روی به این جاذبه برسید.
-
اطلاعات بازدید
زمان بازدید: 07:00 تا 20:00 در شش ماه اول سال و 08:00 تا 18:30 در شش ماه دوم سال
دیدنی‌های اطراف حمام وکیل شیراز
در اطراف حمام وکیل چندین جاذبه گردشگری وجود دارد، در اینجا به برخی از آنها اشاره شده است:
- بازار وکیل در چند قدمی
- آب انبار وکیل در فاصله 350 متری
- موزه پارس در فاصله 270 متری
البته همان‌طور که می‌دانید شما در شهر شیراز به گستره وسیعی از دیدنی‌ها و تفریحات دسترسی دارید. می‌توانید به غیر از جاذبه‌های گردشگری و تفریحی پیشنهاد شده در این بخش، با ورود به صفحه راهنمای گردشگری شیراز، اطلاعات مفیدی در مورد هر کدام از آنها به دست بیاورید.
هتل هما شیراز: پیشنهاد رزرو بهترین هتل‌های شیراز جهت اقامت گردشگران
شما می‌توانید برای اقامت در شیراز و همین طور بازدید از این حمام تاریخی، در هتل هما شیراز اسکان یابید. در صورتی که هنوز هتل خود را رزرو نکرده‌اید، می‌توانید هم اکنون، برای رزرو هتل هما شیراز ، اقدام نمایید.
توصیه‌های سفرانهای
در بازدید از حمام وکیل می‌توانید از غرفه سوغات آن صنایع دستی ناب تهیه کنید و یادگاری‌های خوبی با خود به همراه ببرید.
اگر در برنامه‌ریزی سفر خود به شیراز برای انتخاب محل اقامت مناسب از میان گزینه‌های مختلف به مشکل خوردید اصلاً نگران نباشید، چرا که در سفرانه می‌توانید بهترین هتل‌های شیراز را دیده و یکی از آنها را رزرو کنید.
سوالات متداول راجع به حمام وکیل شیراز
- چرا حمام وکیل یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز به حساب می‌آید؟
این حمام یادگاری از زمان کریم خان است و پیشرفته‌ترین اصول معماری آن زمان در ساخت این حمام به کار گرفته شد.
- حمام وکیل در چه زمانی و توسط چه کسی ساخته شد؟
این حمام در اواسط دهه 1760 به دستور کریم خان زند در شیراز ساخته شد.
- حمام وکیل چه بخش‌هایی دارد؟
این حمام دارای ورودی، رختکن، میان‌در و گرم‌خانه است.
- حمام وکیل کجاست؟
این حمام در استان فارس، شیراز، خیابان طالقانی واقع شده است.
- چه مکان‌های گردشگری در نزدیکی حمام وکیل قرار دارند؟
بازار وکیل، آب انبار و موزه پارس در نزدیکی این حمام قرار دارند.
مطلب مرتبط: گورستان خالد نبی | مقبره های تاریخی در طبیعت چشم نواز گنبد کاووس
نتیجه‌گیری در مورد راهنمای گردشگری حمام وکیل
شیراز، شهر بهار نارنج همیشه عطر و بویی خاص برای گردشگران دارد. در این شهر جاذبه‌های فراوانی وجود دارند. این جاذبه‌ها می‌توانند اوقات شما را پر کنند و لحظاتی خوش و ساعاتی به یادماندنی به شما هدیه دهند.
حمام وکیل تنها یکی از چندین گزینه‌ای است که در این شهر انتظارتان را می‌کشد. بازدید از آن شما را به سفری به گذشته مهمان می‌کند.
آیا تا به حال به شیراز سفر داشته‌اید؟
بازدید از حمام وکیل را در برنامه سفرتان قرار داده‌اید؟
سفرانه منتظر دیدگاه‌های شما عزیزان است…
