ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی و یکی از شهرهای مهم و تاریخی شمال‌غرب ایران به شمار می‌رود. طبق اسناد موجود، این شهر از قرن‌ها قبل یک دیار پررونق و مهم در آذربایجان بوده است و بافت شهری تاریخی و خاص که در بازار ارومیه، معابر قدیمی و هر جاذبه تاریخی ارومیه دیده می‌شود گواهی بر این مطلب است.
این شهر تاریخی از قرن‌ها قبل دارای شهرسازی و ساختار سازمان یافته بود. نقشه‌های قدیمی شهر ارومیه که از دوران قاجار و اوایل پهلوی به‌جا مانده‌اند نشانگر وجود برج بارو، دروازه، معابر و بازار ارومیه هستند. در این نقشه‌های قدیمی مجموعه بازار ارومیه، هسته مرکزی و محل جنب و جوش زندگی شهری بوده است.
این بازار سنتی در جنوب‌شرقی شهر ارومیه و در میان خیابان‌های امام و بعثت قرار دارد و مساحت آن پنج هکتار است. در این مقاله به معرفی این اثر کهن و بررسی بافت تاریخی و معماری آن خواهیم پرداخت.
لازم به ذکر است این بنای مهم در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مطلب مرتبط: جاهای دیدنی ارومیه + تصاویر و آدرس دقیق
تاریخچه بازار
بازار ارومیه 60 هزار مترمربع مساحت دارد و دارای بخش‌های متنوع است. قدمت قسمت‌های قدیمی این بازار زیبا به دوران صفویه، زندیه و قاجار بازمی‌گردد. یک جهانگرد فرانسوی به نام اوژن اوبن درباره سفر خود به شهر ارومیه نوشته که این بازار دارای 1500 مغازه بوده، بنابراین این محل از گذشته دور از طرفی محل داد و ستد و از سوی دیگر محل اجتماع معاشرت و مردم به‌شمار می‌رفته است.
معماری و ساختار بازار ارومیه
ایران تعداد بسیار زیادی بازار تاریخی دارد که معماری خاص و زیبای آن‌ها زبانزد مردم دنیا است. بازار ارومیه نیز به عنوان یک بازار تاریخی و سنتی، معماری چشم‌نواز و برجسته دارد. از جمله ویژگی‌های ظاهری این بنای تاریخی باید به طاق‌ها، گنبد‌ها، راسته بازارها، تیمچه‌ها، سراها، و حمام‌های سنتی اشاره نمود که معماری کهن و سنتی ایران در هر بخش آن قابل مشاهده است.
بازدیدکنندگان و گردشگران به راحتی می‌توانند سادگی و شکوه معماری عصر صفوی را در اجزای این بازار تماشا کنند. جالب است بدانید راسته بازارها اجزای اصلی تشکیل‌دهنده بازارها به شمار می‌روند که در امتداد مهم‌ترین معابر شهر قرار گرفته‌اند.
بازار ارومیه دارای دو راسته اصلی؛ عطاران و بزازان است که در موازات هم قرار دارند به علاوه راسته‌های فرعی مانند کوزه‌فروشان، پنیرفروشان، پینه‌دوزان، فرش فروشان و غیره نیز در این مجموعه تاریخی وجود دارند.
مطلب مرتبط: آشنایی با دریاچه ارومیه | ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا
بخش های مختلف بازار ارومیه
بازارهای سنتی، تنها محلی برای داد و ستد نبوده‌اند بلکه خدمات و امکانات خاص مانند حمام، مسجد و کاروانسرا نیز داشته‌اند.
این بازار دارای 1000 باب مغازه است و بخش‌های گوناگون آن شامل: راسته بازارها، سرای شجاع‌الدوله، سرای حاج ابراهیم، سرای حلاجان، سرای مهدی‌زاده، سرای نخجوانی‌ها، تیمچه حاج ابراهیم، تیمچه صدریه، حمام آخوند، حمام تجلی، حمام قراجه، حمام اتحادیه و مسجد جامع شهر می‌شود.
مطلب مرتبط: فاصله تهران تا ارومیه با انواع وسایل نقلیه + نقشه
دسترسی با وسایل حمل و نقل عمومی
این بازار در بافت قدیمی شهر قرار دارد و به مرکز شهر نزدیک است. اگر مایل هستید برای رسیدن به این جاذبه تاریخی ارومیه از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید، اتوبوس و تاکسی‌های سطح شهر شما را به این محل می‌رسانند.
لازم به ذکر است ایستگاه اتوبوس بنی‌هاشمی واقع در میدان ولایت فقیه در فاصله‌ای بسیار کم با این بازار قرار دارد.
جاذبه های گردشگری اطراف
در کنار بازار ارومیه می‌توان به بازدید از دیگر جاذبه‌های گردشگری و تاریخی این شهر نیز پرداخت که در ادامه چند مورد را بررسی می‌کنیم.
مسجد جامع ارومیه: این مسجد جامع تاریخی در کنار بازار ارومیه قرار دارد. معماری و گچ‌بری مسجد جامع شهر بسیار چشم‌گیر است و قدمت این جاذبه به دوران حکومت ایلخانان بازمی‌گردد. جالب است بدانید این مسجد گلدسته ندارد، گنبد آجری آن به سبک سلجوقی است و ساختار کلی این بنا به کوشک شباهت دارد.
برج سه گنبد: این برج تاریخی در فاصله نزدیک بازار و خیابان جانبازان قرار دارد. طبق شواهد موجود برج سه گنبد متعلق به قرن ششم هجری و دوران سلجوقیان است و در فهرست آثار ملی ایران نیز قرار دارد. این بنا یک ساختمان دو طبقه استوانه‌ای و دارای یک مقبره است و سه کتیبه سنگی زیبا به خط کوفی در مدخل این بنا واقع است.
خانه تاریخی انصاری: خانه تاریخی انصاری در خیابان شهید مدنی و نزدیک به بازار قرار دارد. این بنای زیبا در عصر قاجار ساخته شده و معماری سنتی، کاشی‌کاری و عناصر ظاهری آن برای گردشگران بسیار چشم‌نواز هستند.
در این مقاله از سفرانه، بازار ارومیه، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و تمدنی آذربایجان و ایران را معرفی کردیم. علاقه‌مندان با مطالعه این مطلب می‌توانند اطلاعاتی درباره تاریخچه، اجزا و معماری این جاذبه تاریخی ارومیه کسب نمایند.
